Sonia Khush, Ukrainako Save the Children erakundeko zuzendaria
Sonia Khush Ukrainako Save the Children erakundeko zuzendaria da. Kieven du egoitza. Lehenago, Siriako Erantzun Zuzendaria izan zen, Ekialde Ertaineko hainbat tokitan oinarrituta 2015 eta 2022 bitartean, eta, horren aurretik, Erantzun Humanitarioko zuzendari senior mailakoa. Honako hauetan hartu du parte ebolari emandako erantzunean: Liberian (2014), Haiyan tifoia Filipinetan (2013), Haitiko lurrikarrean (2010), Banda Aceheko tsunamian (2004) eta Palestinan (2001-2002).
Soniak 2003 eta 2006 bitartean Irakeko Save the Childreneko programetan lan egin zuen. Horren barruan sartu zen gure erantzuna Kuwaitetik Irakeko hegoalderaino abiaraztea, eta, gero, Bagdadeko programazioari ekitea, Estatu Batuetako egoitzara itzuli aurretik. Canal de Bagdad hotelean bonbaz egindako atentatua izan zen 2003an, eta 22 langile humanitario eta 150 baino gehiago zauritu ziren. Horren ondorioz, Nazio Batuek abuztuaren 19a izendatu zuten Laguntza Humanitarioaren Nazioarteko Eguna. Tuftseko Unibertsitatean lizentziatu zen Sonia, eta Johns Hopkins School of Advanced International Studiesen masterra egin zuen.
"Llevaba "Zenbait hilabete neramatzan Iraken lanean eta 2003ko udan Bagdaden egon nintzen. Segurtasun-neurri batzuk hartu genituen, baina nahiko modu askean mugitu ginen, Save the Childreneko programak martxan jarriz eta Canal de Bagdad hotelean denbora asko pasatuz, NBEren eragiketa-zentroa baitzen. Canal hoteleko kantina topaleku ezaguna zen nazioarteko eta tokiko GKEentzat, bai bazkaltzeko, bai Internet erabiltzeko.
Estatu Batuetan lurreratu eta egun gutxira, Canal Hotelaren aurkako atentatuaren berri eman zen, 22 pertsonaren bizitza kobratu baitzuen. Zirraragarria izan zen. Tragikoa. Egun horretan hil ziren pertsona batzuekin lanean aritu nintzen. Pertsona horiek guztiak Irakera iritsi ziren, gatazkaren eraginpeko pertsonei laguntzeko asmoz. Telebistako eszena beldurgarriak ikusten nituen bitartean, lagun haiek ziren ausart eta sutsuetan eta joan ziren munduarentzat zekarren galeran besterik ezin zuen pentsatu. Telebistako eszena beldurgarriak ikusten nituen bitartean, lankide horiek ausartak eta grinatsuak zirela eta joan ziren munduarentzat zekarren galera besterik ezin nuen pentsatu.
Komunitate humanitarioarentzako benetako arreta-deia izan zen, inflexio-puntu garrantzitsua. Eraso hori NBEren historiako hilgarrienetako bat izan zen, eta lehenengo aldia zen nazioarteko erakunde humanitario neutral bati nahita erasotzen ziotela horrela. Ordutik aurrera, askoz ere gehiago ohartu ginen nola hautematen zitzaigun, mehatxuak zein diren eta segurtasun handiagoa zer eskatuko lukeen.
Atentatu horrek etapa berri bat ekarri zuen, mundua aldatu egin da azken 20 urteetan langile humanitarioentzat eta babesten dituzten pertsonentzat. Langile humanitarioek parte hartu duten gertakarien kopurua hirukoiztu egin da 2003tik; batez beste, 450 langile hil, zauritu edo bahitu dira urtean. Horrek erronka berriak sortzen dizkie langile humanitarioei eta haien enplegatzaileei, orain gehiago gastatu behar baitute segurtasunean eta arriskuak arintzean, beren langileak salbatzen saiatzeko.
Hala ere, gaur egun aurrean dugun erronka nagusietako bat sarbidea da: zaurgarritasun egoeran dauden herri guztietara iristen saiatzea, bizi diren lekuan kontrola duena edozein dela ere. Hori oso garrantzitsua da gatazka-egoeretan; izan ere, sarritan, talde desberdinek kontrolatzen dituzte lurralde bateko zati batzuk, laguntza edo langile humanitarioentzako sarbide segururik ez dutenak.
Gaur egungo mundua askoz politizatuagoa dago emaileen zigor edo arauei dagokienez, eta horrek lana erraztu dezake eremu batzuetan beste batzuetan baino gehiago. Haur eta nerabe guztiengana iritsi nahi duen erakunde humanitario independente eta neutral gisa, politika eta murrizketa asko saihestu behar ditugu, neska eta mutil zaurgarritasun egoera handiagoan irits gaitezkeela ziurtatzeko, edonon daudela ere.
Eta, zoritxarrez, egoerak okerrera egin du. Batzuetan, justifikatu egin behar dugu zergatik lagundu behar diogun jendeari; askotan, honelako galderei egiten diegu aurre: “zergatik ez gara mugatzen talde bati edo besteari kasurik egitera”.
Jakina, partida hartu ohi dugu. Haurren alde egiten dugu. Beren eskubideengatik, elikagaien, hezkuntzaren, osasun-laguntzaren eta ingurumen garbiaren beharragatik. Bitxia bada ere, horrek bidea ematen digu zenbait gobernu edo agintarirekin talka egiteko, haien herriei mesede egiten dieten gauzak egiten ari ez badira. Nola izan gaitezke ausartak eta altxatu ahotsa herrialde berean jarduteari utzi gabe? Lan egiten dugun herrialde batzuetan dugun etengabeko arazoa da.
Dena ez da iluna. Gauza batzuk hobetu egin dira azken 20 urteetan. Teknologiak, adibidez, gure lan egiteko modua aldatu du. Internetek eta gailu mugikorrek duten nagusitasuna edo esku-dirua erantzun-modalitate gisa erabiltzea oso onartuta daude orain, eta araua dira, duela 20 urte ez bezala.
Oro har, jendea hobeto prestatuta dago, bereziki hondamendi naturaletarako. Bangladeshen, adibidez, zikloiek ez dute hirurogeita hamarreko eta laurogeiko hamarkadetan adina heriotza eragiten.
Arazo horietako batzuk iraganeko berberak dira gatazkan harrapatutako edozein umerentzat. Haurrek babesa behar dute. Buru-osasuneko laguntza behar dute. Hezkuntza jaso behar dute. Eta beren burua adierazi nahi dute. Behar asko ez dira aldatu, baina asko ikasi dugu horiei nola heldu.
Ikusten ari garen beste aldaketa interesgarri bat da langile humanitarioen belaunaldi berria, neurri handi batean, beren herrialdeetako erantzun humanitarioetatik datorrela. Adibidez, Ukrainan Ekialde Ertaineko zazpi langile inguru ditut, Siriako gatazkan hazi zirenak eta Siriari erantzuten lan egin zutenak hainbat herrialdetan. Batzuk Etiopiako ezagutzak hobetu zituzten eta beste batzuk Yemengo ezagutzak. Pertsona horiek guztiek orain lan egiten dute hemen, Ukrainan, eta erantzun horietan parte hartuz ikasi duten guztia ematen dute, bai langile gisa, bai, batzuetan, gertaera horien eraginpean dauden pertsona gisa.
Nik bezala, langileok benetan sinesten dugu printzipio humanitarioetan: independentzia, inpartzialtasuna, gizatasuna eta neutraltasuna. Baina printzipio horien arabera jarduteko eta zerbitzuak emateko dugun gaitasuna zalantzan jartzen da egun hauetan. Denon artean egin dugun akatsa da onartzen dugula, printzipio horiek ditugunez, beti egongo direla hemen. Baina pentsatzen dut ikasi dugula, beste eskubide batzuk bezala, etengabe borrokatu behar dela haien alde, higatzen ez direla ziurtatzeko.
Datozen urteetan ikusi nahiko genukeen aldaketa positibo bat izango litzateke agentzia humanitarioek beren oinarri izan ziren printzipioak aplikatzen jarraitzeko ahalmena izatea: independentzia, inpartzialtasuna, neutraltasuna eta gizatasuna. Halaber, Estatuek, emaileek eta gatazkan dauden alderdiek eragile independentetzat har gaitzatela eskatzen dugu, laguntza ez dadin erabili bando edo kausa jakin bati laguntzeko.
Zerk bultzatzen nau? Istorio bat kontatuko dizut. Siriako ipar-ekialdeko eremuetan lan egiten nuenean, haur estatubatuar bat zegoen, gurasoak hil zizkioten eta eremuko zaintzaile baten zaintzapean zegoen.
Azkenean, Save the Childrenen amaitu zen, haurtzarorako zuzentzen genuen zentro batean. Gure langileek beren presentzia eta sareak erabili ahal izan zituzten Estatu Batuetan izebaren telefono-zenbakia aurkitzeko. Modu independentean egiaztatzen genuen umea familia horrekin ahaidetuta zegoela. Orduan, familiak Estatu Batuetako gobernuaren laguntza jaso zuen, umea aberriratu eta aiton-amonekin Estatu Batuetara eraman baitzuen.
Haurra etxera itzuli eta aste batzuetara, aitonak etxean dantzan bideo bat bidali zion lankideari. Siriako ipar-ekialdeko eremuan ikusi eta gero aiton-amonen etxean dantzan ikustea izugarria izan zen. Horrek motibatzen nau. Hobeto aldatzen dugun haur baten bizitza bakoitza nire motibazioa da".